Dỡ chà ăn tết

Giai đoạn gom lưới bắt cá - Ảnh: Khánh Hạ Cá bắt được từ dỡ chà - Ảnh: Khánh Hạ

Kiểu bắt cá độc đáo

Hằng năm, vào khoảng tháng 10 - 11 âm lịch, khi nước trên đồng bắt đầu khô cạn, cá, tôm cũng theo nước rút ra sông. Đây là thời điểm thích hợp để người dân chất chà. Anh Trần Văn Năm (55 tuổi, ngụ Vàm Nhon, Q.Ô Môn) cho biết anh có hơn 10 đống chà cặp bờ sông Ô Môn. Để chất đống chà diện tích khoảng 90 m2 (15 x 6 m), anh phải tốn trên 500.000 đồng mua chà; cọc tre; nhánh bần, xoài, tra; dây buộc... Sau khi chất chà xong, thỉnh thoảng phải rải các loại thức ăn dụ cá vào trú trong đám chà như cám, hạt gòn, chùm bông lúa, ốc bươu vàng, cá nhỏ bằm nhuyễn... Trước buổi dỡ chà vài ngày ném thêm mồi ngon để thu hút cá nhiều hơn.

Khoảng 2 tháng sau, lựa lúc nước ròng dỡ chà. Đây là công việc tập thể, chứ một người không thể đảm đương được. Vì vậy, chủ đám chà thường thuê người có kinh nghiệm hoặc gọi thêm anh em trong gia đình ra trợ giúp. Như đống chà của anh Năm phải cần ít nhất 4 người mới dỡ được. Trước hết dùng lưới mắt nhỏ, phía dưới lưới có gắn chì như sợi xích sắt bao quanh đống chà, cho người lặn bên ngoài, dùng cọc tre ngắn có nhánh ghim mép lưới xuống bùn, cá sẽ không có đường chui ra. Phần lưới bên trên kéo cao khỏi mặt nước khoảng 1,5 m trở lên để cá không phóng ra ngoài. Sau đó chèo 2 chiếc ghe bao bên ngoài, cho 2 người vào trong lặn dỡ những nhánh chà và chuyển cho người trên ghe.Cứ thế lần lượt gom lưới hẹp lại, tiếp tục lặn xuống nước ghim cọc giữ mép lưới cho kín, đến khi nhổ hết chà trong lưới thì 2 người đứng trên mép ghe, 2 người ở dưới nước sẽ kéo lưới lên từ từ, rồi dùng vợt xúc cá cho vào khoang ghe. Lúc kéo lưới lên là giây phút hồi hộp nhất. Ai cũng căng mắt ra chờ đợi thành quả lao động của mình. Nếu trúng, đủ loại cá trèn, cá rô, cá lóc, cá mè vinh, tôm, tép… nhảy xoi xói trong lưới, trông rất vui mắt.

Kiếm tiền ăn tết

Cũng theo anh Năm, mỗi lần dỡ chà như vậy, làm nhanh mất khoảng 3 tiếng. Thu nhập từ dỡ chà không thể đoán trước, bởi khi trúng, khi thất. Nếu trúng thì được khoảng 30 - 50 kg, bình quân bán ra từ 40.000 - 50.000 đồng/kg, còn thất chỉ vài ký, coi như lỗ vốn. “Từ đây đến 20 tháng chạp, chúng tôi phải dỡ dứt điểm tất cả các đống chà trên sông để kiếm ít tiền ăn tết”, anh Năm nói.

Chất chà bắt cá trên sông là một trong những cách đánh bắt cá đặc trưng của cư dân miền Tây, mang lại hiệu quả kinh tế khá. Đây cũng là nét văn hóa tiêu biểu của cha ông ta từ thời khai hoang lập ấp. Người ở xa đến, được tận mắt thấy cảnh dỡ chà đều tỏ vẻ ngạc nhiên và thích thú. Tuy nhiên, để việc chất chà bắt cá trên sông đi vào nề nếp, các địa phương cần có những quy định cụ thể nơi nào được chất chà để không cản trở giao thông đường thủy; đồng thời cấm bắt những loài cá nhỏ để nguồn cá tự nhiên không bị tận diệt.

Khánh Hạ